Waarom bestaan er zoveel verschillende snavelvormen bij vogels?

Binnen de vogelwereld bestaan er veel verschillende soorten vogels (wereldwijd ongeveer 10.000 soorten) die weer veel verschillende snavelvormen hebben. Archaeoptryx, de waarschijnlijke voorouder van de huidige vogels had nog reptielachtige tanden in zijn bek. Nadien hebben de echte vogels zoals wij ze nu kennen diverse verschillende snavelvormen ontwikkeld.

Naast het poetsen van hun verenkleed gebruiken vogels hun snavels hoofzakelijk om te eten en te drinken. De bestaande snavelvormen hebben zich  door het evolutieproces (zie hoofdstuk ‘hoe werkt evolutie’) zo ontwikkeld zodat de vogels op een zo efficient mogelijk hun voedsel kunnen bemachtigen. Daar de verschillende vogels ook weer verschillende soorten voedsel tot zich nemen, is iedere snavelvorm gespecialiseerd in een bepaalde voedselgroep. Zo zijn er snavelvormen afgestemd op het bemachtigen van insecten, zaden, regenwormen, waddiertjes, muizen, etc.

Darwin-vinken

Een mooi voorbeeld hoe snavelvormen zich kunnen ontwikkelen is het verhaal van de Darwin-vinken uit de evolutietheorie van Charles Darwin.
De Galapagoseilanden liggen ongeveer 1.000 kilometer van de westkust van Zuid-Amerika en er kwamen oorspronkelijk geen vinken voor omdat de afstand tot Zuid-Amerika erg groot is. Zeer waarschijnlijk door een storm is er een groepje vinken uit Zuid-Amerika naar de Galapagos eilanden gewaaid, waarna ze zich op de eilanden vestigden. Deze vinken konden wel naar de andere eilanden vliegen die binnen deze archipel liggen, omdat die afstanden vliegend goed te overbruggen waren. De vinken troffen hier verschillende voedselbronnen aan, wat uiteindelijk ertoe leidde dat de vinken zich gingen specialiseren in specifieke voedselbronnen. Zo waren er vinken die zich specialiseerde in grote zaden, kleine zaden, voedsel op de grond, voedsel in de bomen, etc. Uiteindelijk zijn er in een periode van maximaal een paar miljoen jaar uit die ene oorspronkelijke vinkensoort, 14 verschillende vinkensoorten ontstaan met ieder hun eigen snavelvorm die is afgestemd op het specifieke voedsel dat ze zoeken.

Zuid Amerika en de Galapagos eilanden

Snavelvormen afgestemd op voedselspecialisatie

Vergelijkbaar met het evolutieproces op de Galapagoseilanden hebben alle andere snavelvormen die er bestaan zich evolutionair ontwikkeld zoals ze nu zijn. Daar zitten heel vernuftige en misschien voor ons wel ‘rare’ vormen tussen. Maar iedere vorm is uiteindelijk helemaal afgestemd om de soort zo goed mogelijk te laten overleven.

Hieronder een aantal voorbeelden van verschillende snavelvormen die bij vogels voorkomen.

Linksboven de vink met een korte kegelvormige snavel om zaden te eten – rechtsboven de boomkruiper met een lange spitse snavel om insecten uit het boomschors te kunnen peuteren – linksmidden de kruisbek die met zijn snavel dennenappels open kan duwen en zo het zaad eruit te halen – rechtsmidden de scholekster met een lange snavel om wormen en andere ongewervelden uit de grond te peuteren – linksonder de lepelaar met een speciaal gevormde snavel om beestjes uit het water te zeven – rechtsonder de buizerd met een kromme snavel om zijn prooi mee te kunnen verscheuren