Eikenmos (Evernia prunastri)

Wat zijn korstmossen?

Een korstmos is een samenleving (ook wel symbiose genoemd) tussen een schimmel en algen of cyanobacteriën. De samenwerking tussen de schimmel en de alg of cyanobacterie levert beiden voordelen op.

Voordelen voor de alg en de cyanobacterie :

De schimmel houdt water vast voor de alg
De schimmel beschermt de alg tegen zonlicht en uitdroging
De schimmel levert mineralen door afscheiding van zuren

Voordelen voor de schimmel:

De alg bevat bladgroen en daarin vindt fotosynthese plaats. Door het fotosynthese proces produceert de bladgroen het voedingsstof glucose (suikers) voor de schimmel.

Korstmossen groeien erg langzaam, soms maar een paar millimeter per jaar. Daarentegen kunnen ze wel erg oud worden. Er zijn korstmossen bekend die ouder zijn dan 100 jaar. Een voorwaarde daarbij is schone lucht. Op plekken waar de luchtkwaliteit minder wordt, zie je het aan tal korstmossen dan ook minder worden. In Nederland komen ongeveer 750 verschillende korstmos soorten voor.

Waar kan je korstmossen vinden?

Korstmossen komen op heel veel plekken voor. Eigenlijk kom je wel dagelijks korstmossen tegen. Een veelvoorkomende zijn korstmossen op stoeptegels, stenen en muurtjes. De ronde wittige vlekken op de stoeptegels zijn vaak muurschotelkorst korstmossen. Daarnaast komen korstmossen voor op de grond, takken van bomen en struiken en op de stammen daarvan.

Welke groeivormen bestaan er bij korstmossen?

1. Korstvormige korstmossen

Deze zijn poederig of glad van structuur en liggen dicht op de ondergrond waarop ze groeien. Daarbij zijn ze vaak dun en is het lastig om ze van de ondergrond te verwijderen.

Witte Schotelkorst (Lecanora chlarotera)

2. Placodioid-achtige korstmossen

Het midden van de korstmos ziet er korstvormig uit en de randen van de korstmos zijn voorzien van lobben.

Foto volgt nog.

3. Bladvormige korstmossen

Dit zijn grotere soorten korstmossen die volledig bestaan uit lobben en deze zitten met kleine worteltjes aan de ondergrond verbonden.

Bosschildmos (Flavoparmelia caperata)

4. Schubvormige korstmossen

Bij deze korstmossen staan de lobben meer overeind en liggen enigszins over elkaar heen zoals bij schubben en dakpannen.

Foto volgt nog.

5. Struikvormige korstmossen

Struikvormige korstmossen zitten aan één zijde aan de ondergrond vast. Hierbij ontstaan bundels met op takken lijkende vormen. Echter vormen zoals een bandvorm of in de vorm van ronde lappen is ook mogelijk.

Melig Takmos (Ramalina farinacea)

6. Cladonia korstmossen

Deze korstmossen hebben een groeivorm met grondschubben en de uiteindelijke vorm bestaat bijna altijd uit ronde en holle en soms vertakte staafjes (Prodetiën). Daarnaast komen bekerachtige vormen ook vaak voor.

Bekermos (Cladonia)

Hoe planten korstmossen zich voort?

Afhankelijk van de soort korstmos kan de voortplanting op een geslachtelijke of niet-geslachtelijke wijze plaatsvinden.

Geslachtelijke voortplanting

De vruchtlicamen van de schimmel zien er vaak uit als ronde schijfjes met opgekrulde randen. Deze vruchtlichamen noemt men de Apotheciën. In deze Apotheciën worden de sporen in hele kleine zakjes (asci) gevormd. Als de sporen rijp zijn, worden deze door de wind verspreid. Sporen die tijdens deze verspreiding in contact komen met een alg kunnen daar dan weer een nieuwe samenleving (symbiose) en dus een korstmos door vormen.

Groot-dooiermos-met-Apothecien

Niet-geslachtelijke voortplanting

De ongeslachtelijke voortplanting kan plaatsvinden via de Soralen en de Isidiën.
Soralen zijn plekken op de korstmos, waar deze is opengebroken. Op deze plekken worden kleine bolletjes (Sorediën) gevormd die bestaan uit schimmeldraden en algen. Dit zijn uiteindelijk de nieuwe korstmossen.
Isidiën zijn kleine uitgroeisels op de korstmos die ook al bestaan uit de schimmel en de alg. De Isidiën kunnen gemakkelijk afbreken en dat is weer handig voor de verspreiding.
De verspreiding van zowel de Soralen als de Isidiën vindt plaats door de wind en door dieren.