Eenmalig ontstaan van het leven

Uit recent DNA onderzoek blijkt dat het zeer waarschijnlijk is dat het ontstaan van het leven maar één keer heeft plaatsgevonden. Dit zou betekenen dat al het leven dat wij tegenwoordig kennen en in het verleden heeft bestaan aan elkaar verwant is. Of het nu een egel, insect, maisplant, mens of bacterie is. We zijn allemaal aan elkaar verwant. Als we maar ver genoeg teruggaan in de tijd hebben alle soorten die nu bestaan en in het verleden bestaan hebben een gemeenschappelijke voorouder waar ze vanaf stammen.

Amfibieachtige viervoeters vertegenwoordigde de overgang van vissen naar de eerste viervoetige landdieren. Deze amfibieachtige viervoeters zijn de voorouders van alle huidige viervoetige landdieren, zoals de zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën.

Hieronder worden, als voorbeeld, drie afstammingslijsten getoond van respectievelijk de mens, vogels en bloemplanten. Het eerste leven bestond uit bacterieën, die de basis waren voor alle andere levensvormen in de toekomst. In onderstaand schema kan je zien dat uit de ’Eencelligen met complexe zweephaar’ (blauwe kleur) zowel de planten, de vogels als de mens zijn voortgekomen. Op dit punt ontstaat als aparte tak de ‘Eencelligen met bladgroen’, waaruit uiteindelijk de bloemplanten zullen ontstaan.
Later in de tijd zie je dat vanuit de ‘oerreptielen’ (oranje kleur) de brughagedissen en Rugzeilzoogdierreptielen ontstaan, die uiteindelijk, via aparte takken, leiden tot respectievelijk de vogels en de mens.

Soortgelijke schema’s kan je maken voor iedere soort of groep op aarde en die komen dan altijd uiteindelijk uit op een gemeenschappelijke voorouder. Door de steeds verder gaande ontwikkeling van het DNA onderzoek is de inhoud van schema’s zoals hieronder aan verandering onderhevig. Door vooruitschrijdend inzicht worden tussenschakels soms verschoven, weggenomen of juist toegevoegd.

Boom van het leven

Hierboven wordt schematisch de boom van het leven weergegeven. De stam begint met het bacteriële leven, waaruit uiteindelijk al het andere leven is voortgekomen. Soms lopen takken van de boom dood, doordat soorten en/of soortgroepen zijn uitgestorven. En soms lopen ze door tot aan het leven zoals we dat nu kennen. Deze weergave van elkaar opvolgende vertakkingen is gebaseerd op het gegeven dat DNA wordt doorgegeven van ouders op kinderen. Dit gaat echter niet altijd op. De nieuwste inzichten in de wetenschap hebben aangetoond dat er ook andere manieren zijn om het DNA door te geven. Het gaat hier bijvoorbeeld  dan om het uitwisselen van genen/DNA tussen verschillende soorten. Dit gebeurd vooral bij micro-organismen zoals bacteriën en schimmels. Veel micro-organismen leven samen met andere soorten in een symbiose vorm. Een voorbeeld hiervan is de korstmos, wat een samenlevingsvorm is tussen enerzijds een schimmel en anderzijds een groenalg of een bacterie. Bij dit soort symbiotische samenlevingsvormen gebeurt het vaak dat samenlevende soorten onderling genen uitwisselen en zo gezamenlijk hun evolutie doormaken. Als je deze genenverstrengelingen in een schema weer zou willen geven, dan zou dat meer een vorm van een web hebben.  

Verantwoordelijkheid voor al het leven om ons heen

DNA technieken leren de mensheid steeds beter hoe sterk het leven op aarde aan elkaar verwant en met elkaar betrokken is. Afhankelijk van de dieren-, planten-, schimmel- of bacteriegroep is de genetische verbonden langer of korter geleden ontstaan en hebben we meer of minder kenmerken met elkaar gemeen. Wat uiteindelijk voor al het leven op aarde geldt, is dat we aan elkaar verwant zijn en uiteindelijk ‘familie’ van elkaar zijn. Geeft dit gegeven van verwantschap ons als mensheid dan ook niet de verantwoordelijkheid om zorgvuldig en met respect met onze ‘familie’ om te gaan?

Bij een menselijk embryo van 5 weken zijn de kieuwspleten nog te zien die onze vroegere verwantschap met vissen aanduidt. De kieuwspleten bij alle gewervelde dieren zijn een erfenis van vroege primitieve vissen die honderden miljoenen jaren geleden leefden. Bij deze oervissen dienden ze voor de voeding. Dit om voedseldeeltjes uit het water te filteren. Bij de latere vissen ontwikkelde deze kieuwspleten zich tot kieuwen om mee te kunnen ademen. Bij de zoogdieren, en dus ook bij de mens, ontwikkelde de kieuwspleten zich tot onder andere de gehoorgang, delen van het middenoor en de keelamandelen.