Hoe kun je de bestuivende insecten helpen?

Zoals je ongetwijfeld zult weten, gaat het niet goed met de insecten. Ook met de bestuivende insecten gaat het slecht en dat is niet goed voor de biodiversiteit in zijn algemeenheid en ook niet goed voor ons als mens. Doordat er steeds minder inheemse planten zijn, kunnen de bestuivende insecten te weinig voedsel vinden en hun jongen niet meer grootbrengen. Bestuivende insecten zorgen er voor dat veel van onze gewassen kunnen groeien en als er te weinig insecten zijn, komt onze voedselveiligheid in gevaar.

Gelukkig kun je zelf een positieve bijdrage leveren aan het in stand houden van de bestuivende insecten. Door je tuin en/of balkon te voorzien van pesticidevrije en het liefst biologische inheemse planten help je de bestuivende insecten bij het vinden van voedsel. Op deze pagina vind je informatie over de planten, de bestuivende insecten en tips wat je kunt doen.

Wil je meer weten over bestuivende insecten en wat goed voor ze is? Klik dan op de onderstaande foto's/onderwerpen!

Maak kennis met de bestuivende insecten in jouw omgeving

Bijen

Bijen (Anthophila) zijn insecten die behoren, samen met de graafwespen, tot de superfamilie Apoidea, wat weer onderdeel is van de orde van de vliesvleugeligen. In Nederland komen ongeveer 350 soorten bijen voor die je als volgt kunt onderverdelen.

Honingbijen (1 soort)
Solitaire bijen (ongeveer 320 soorten)
Hommels (ongeveer 29 soorten)

Op basis van hun nestgedrag kun je de solitaire bijen weer onderverdelen in een aantal groepen, zoals zandbijen, metselbijen en koekoeksbijen. De zandbijen graven hun nesten in de grond, vaak in zandige of losse grond. Metselbijen maken nesten van modder, klei of hars in bestaande holtes, zoals gaten in hout of rietstengels. De koekoeksbijen maken zelf geen nesten maar leggen hun eitjes in de nesten van andere solitaire bijen en gedragen zich als parasieten en hun larven voeden zich met de voedselvoorraad van de gastheerbijen. Het gaat niet goed met de bijen, want meer dan 50% van de soorten komt voor op de rode lijst, ze kunnen dus best wat hulp gebruiken.

Voorbeelden van honing- en solitaire bijen

Dagvlinders

Vlinders, ook wel schubvleugeligen genoemd, zijn insecten die vallen onder de orde Lepidoptera. Vlinders kun je onder verdelen in dagvlinders, nachtvlinders en micro-nachtvlinders (een groep van kleine nachtvlinders). In Nederland komen ongeveer 53 soorten dagvlinders en wel meer dan 2300 soorten nacht- en micro-nachtvlinders voor. Een belangrijk verschil tussen tussen dag- en nachtvlinders is dat nachtvlinders bij rust hun vleugels plat op het lichaam houden. Daarnaast hebben dagvlinders altijd een knop op de sprieten dit in tegenstelling tot de nachtvlinders die dat niet hebben.

Met hun oprolbare tong kunnen vlinders het nectar in veel verschillende plantensoorten bereiken. De rupsen eten daarentegen vaak het groen van planten. Daarbij zijn ze erg kieskeurig en heeft iedere vlinder/rups zijn eigen voorkeur voor planten waar de rupsen zich kunnen ontwikkelen. De planten waar de rupsen hun voedsel vinden en zich ontwikkelen noemt men waardplanten.

Vlinders kennen een volledige gedaanteverwisseling. Dit betekent dat ze een verpoppingsfase kennen in hun ontwikkeling naar volwassenheid. De meeste dagvlinders overwinteren als pop of rups en ontwikkelen zich in het voorjaar/de zomer tot vlinder. In Nederland zijn er vier soorten die als vlinder overwinteren en deze vlinders zijn dan ook als eerste in het voorjaar te zien. Het gaat hier om de dagpauwoog, de citroenvlinder, de kleine vos en de gehakkelde aurelia.

Voorbeelden van dagvlinders

Zweefvliegen

Zweefvliegen zijn insecten die behoren tot een familie (Syrphidae) binnen de orde van Tweevleugeligen (Diptera), waar weer alle vliegen en muggen onder vallen. In Nederland komen ongeveer 300 soorten zweefvliegen voor. Hun naam danken zweefvliegen aan het gegeven dat ze perfect stil in de lucht kunnen blijven hangen en lijken te 'zweven'. Daarbij zijn zweefvliegen heel wendbaar. Een deel van de zweefvliegen bootsen qua uiterlijk vliesvleugeligen zoals wespen, bijen en hommels na. Hiermee geven ze een signaal af aan vijanden van "pas op ik ben gevaarlijk", dit noemt men wel het verschijnsel "mimicry".

Volwassen zweefvliegen zijn goede bestuivers, want ze leven bijna allemaal van nectar en stuifmeel en zijn daarom dan ook vaak op bloemen te zien. Bijna alle zweefvliegensoorten hebben een kenmerkende eigenschap in de vorm van een unieke vleugeladering. In de vleugel van zweefvliegen loopt namelijk een ader (de vena spuria) die niet, zoals andere aderen, een begin in de vleugelbasis heeft en eindigt aan de vleugelrand. Bij zweefvliegen begint de ader een eindje van de basis af en eindigt voor de rand van de vleugel.

Voorbeelden van zweefvliegen

Inheemse planten hebben veel meerwaarde t.o.v. exotische soorten

Inheemse planten zijn een waardevolle keuze voor elke tuin, omdat ze van nature voorkomen in de regio en daarom perfect zijn aangepast aan het lokale klimaat en de bodem. Hierdoor hebben ze minder onderhoud nodig, zoals extra water en meststoffen, waardoor ze milieuvriendelijker zijn. Inheemse planten zijn ook vaak beter bestand tegen ziekten en plagen.

Daarnaast spelen inheemse planten een cruciale rol in het ondersteunen van de lokale biodiversiteit. Ze bieden voedsel en onderdak aan een breed scala aan inheemse insecten, vogels en andere dieren. Veel van deze dieren, zoals vlinders en bijen, hebben zich in de loop der tijd aangepast aan specifieke inheemse plantensoorten. Exotische planten, daarentegen, bieden deze voordelen meestal niet, omdat ze niet dezelfde voedingsstoffen of schuilplaatsen bieden als inheemse soorten.

Tot slot helpen inheemse planten om de verspreiding van invasieve soorten te voorkomen. Sommige exotische planten kunnen namelijk agressief groeien en inheemse planten verdringen, wat schadelijk is voor het ecosysteem. Door te kiezen voor inheemse planten, draag je bij aan een gezonde, evenwichtige omgeving waarin zowel de planten als de dieren kunnen floreren.

Voorbeelden van inheemse planten voor in je tuin

Veel tuinplanten, die door winkel- en tuincentra worden aangeboden, zijn bespoten met pesticiden. Hierdoor sterven veel insecten en wordt de druk op de biodiversiteit nog groter. Dit is eigenlijk precies het tegenovergestelde dat je in je tuin wilt bereiken.

Door pesticide-vrije en biologische platen te gebruiken, krijg je meer insecten in je tuin en draag je positief bij aan een duurzamere omgeving met meer biodiversiteit. Daarnaast is het ook beter voor jezelf en jouw eventuele huisdier(en).

Vraag daarom altijd naar pesticide-vrije, en het liefst biologisch gekweekte, planten bij het tuinbedrijf waar je bent !

De voordelen van pesticide-vrije biologische planten op een rijtje:

Geen chemische stoffen: biologische tuinplanten bevatten geen giftige stoffen die schadelijk kunnen zijn voor mensen, dieren of het milieu;
Biodiversiteit bevorderen: biologische planten ondersteunen de natuurlijke biodiversiteit door nuttige insecten zoals bijen, vlinders en lieveheersbeestjes niet te schaden;
Bodemgezondheid verbeteren: zonder chemische pesticiden behouden biologische tuinplanten de natuurlijke balans in de bodem, wat leidt tot een gezondere bodemstructuur en vruchtbaarheid;
Veiliger voor huisdieren: biologische planten zijn veiliger voor huisdieren, die niet worden blootgesteld aan schadelijke pesticiden wanneer ze in de tuin spelen of planten eten;
Zorgen voor schoner grondwater: het vermijden van pesticiden voorkomt dat schadelijke stoffen in het grond- of oppervlaktewater terechtkomen, wat belangrijk is voor het behoud van schoon grondwater;
Ondersteuning van natuurlijke plaagbeheersing: biologische tuinplanten bevorderen de aanwezigheid van natuurlijke vijanden van bijvoorbeeld de bladluis. Insecten zoals het lieveheersbeestje eten ongeveer 100 bladluizen per dag, dus een goede natuurlijke beheersing als je last van de bladluizen hebt.
Betere gezondheid voor jezelf: je wordt zelf niet blootgesteld aan schadelijke pesticiden, wat gezondheidsrisico's zoals huidirritaties of ademhalingsproblemen vermindert.

Hoe kun je het beste de gaten in de boomstammetjes boren?

Gebruik onbehandelde, het liefst wat hardere houtsoorten, zoals beuk en eik.
Houdt een lengte van de stammetjes aan, zodat het goed past op de dakpannen.
Gebruik boren van verschillende diktes, variërend tussen de 2 mm en 10 mm, met voorkeur voor gaten rond de 6-8 mm. Metselbijen prefereren meestal gaten tussen 3 en 8 mm in diameter.
Boor de gaten horizontaal of licht schuin omhoog (nooit naar beneden) om te voorkomen dat regen in de gaten komt.
Boor de gaten minimaal 10 tot 15 cm diep. Hoe dieper het gat, hoe meer eitjes de bijen kunnen leggen. Zorg ervoor dat de boomstammetjes lang genoeg zijn, want het einde van het boorgat moet dicht zijn.
Zorg ervoor dat de gaten van binnen glad zijn, dit verkrijg je door de boor een aantal keren op en neer te bewegen.
Gebruik schuurpapier of een vijl om de randen van de geboorde gaten glad te maken. Ruwe randen kunnen de vleugels van de bijen beschadigen en voorkomen dat ze de gaten gebruiken.

Onderhoud

Het is belangrijk om het insectenhotel na een seizoen schoon te maken om parasieten te vermijden. Gebruik indien nodig een nieuw blok of vervang versleten of beschadigde delen.

Zet de juiste planten in de directe omgeving van het insectenhotel

Door pesticide-vrije en inheemse planten in de buurt van het insectenhotel te plaatsen, kunnen de bestuivende insecten gemakkelijk de nectar (voedsel voor zichzelf) en stuifmeel (voedsel voor hun jongen) vinden. Meer informatie over geschikte planten hiervoor vindt je in het hoofdstuk "Voorbeelden van inheemse planten voor jouw tuin of balkon".

Nestgelegenheid voor zandbijen

De gaten in de stammetjes zijn bedoeld als nestgelegenheid voor metselbijen. Ongeveer 20% van de bijensoorten in Nederland zijn metselbijen. Met ongeveer 70% vertegenwoordigen de zandbijen echter de grootste groep. Zandbijen maken hun nest in de bodem en dan het liefst in een wat zanderige bodem. Door op een aantal plekken de grond wat vrij te maken van planten, gras etc. kun je de zandbijen ook van nestgelegenheid voorzien.